Cholesterol jest obecny we wszystkich tkankach i komórkach naszego organizmu. Jednak jego nadmiar może prowadzić do wielu poważnych chorób, m.in. miażdżycy i choroby wieńcowej, co sprzyja wystąpieniu zawału serca lub udaru. Jaki jest prawidłowy poziom cholesterolu we krwi? Jakie są skutki zbyt wysokiego poziomu cholesterolu? Jaką dietę zastosować? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w poniższym wpisie.
Czym jest cholesterol?
Cholesterol to związek chemiczny, który należy do lipidów z grupy steroidów, jego cząsteczki nie są rozpuszczalne we krwi ponieważ jest tłuszczem (lipidem). Cholesterol wytwarzany jest tylko w organizmach zwierzęcych i jest rozprowadzany za pomocą specjalnych cząsteczek zbudowanych z tłuszczów i białek (lipoprotein), czyli właśnie frakcji HDL i LDL oraz trójglicerydów. Do naszego organizmu cholesterol dostarczany jest wraz z pożywieniem.. Pełni on wiele bardzo istotnych funkcji w ludzkim organizmie. Odpowiada między innymi za prawidłową pracę układu hormonalnego oraz nerwowego, a także warunkuje prawidłowe formowanie błon komórkowych.
W badaniach laboratoryjnych, które mają na celu pomiar stężeń związków tłuszczowych z krwi pacjenta (lipidogram) oznaczane są poziomy cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu HDL i LDL.
Oznaczenia te odnoszą się do dwóch grup lipoprotein, czyli specyficznych kompleksów białkowych odpowiedzialnych za transport tłuszczów (w tym także cholesterolu) w ludzkim organizmie.
- Frakcja lipoprotein HDL (high density lipoprotein – lipoproteiny o wysokiej gęstości) określana jest jako „dobry” cholesterol. Frakcja HDL ma wysoką gęstość, a jej działanie polega na wiązaniu nadmiaru cholesterolu z naczyń krwionośnych i przenoszeniu go do wątroby, gdzie ulega przetworzeniu i zmagazynowaniu lub jest wydalany wraz z żółcią. Frakcja HDL chroni naczynia krwionośne przed rozwojem miażdżycy. Zgodnie z normą stężenie cholesterolu HDL nie powinno być niższe niż 40 mg/dl.
- Frakcja LDL (low density lipoprotein – lipoproteiny o niskiej gęstości), czyli tzw. „zły” cholesterol. Frakcja LDL transportuje cholesterol z wątroby do komórek ciała, a przy jej zbyt wysokim poziomie osadza się w tętnicach, gdzie tworzy złogi zmniejszając przepływowość naczyń, przez co prowadzi do chorób krążenia – np. miażdżycy, zawału serca czy udaru. Norma dla cholesterolu LDL nie powinna przekraczać 100 mg/dl.
Stan podwyższonego poziomu cholesterolu we krwi określany jest jako hipercholesterolemia. Obecnie za wartości przekraczające normę według Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego uznaje się wartości cholesterolu LDL powyżej 3 mmol/l (115 mg/dl) oraz cholesterolu całkowitego powyżej 5 mmol/l (190mg/dl).
Należy przy tym zaznaczyć, że normy cholesterolu są inne w zależności od płci i wieku.
Co może być przyczyną hipercholesterolemii?
Zjawisko to może mieć wiele przyczyn. Najczęściej jest ono związane z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi, brakiem aktywności fizycznej czy siedzącym trybem życia. W dużej ilości przypadków skutkuje to rozwojem nadwagi oraz otyłości.
Czy wiesz, że? Szacuje się, że nawet u połowy polskiej populacji poziomy cholesterolu we krwi są zbyt wysokie. Obecnie podwyższony poziom cholesterolu we krwi diagnozowany jest częściej u mężczyzn niż u kobiet (szczególnie dotyczy to osób po 40 roku życia).
Ryzyko występowania hipercholesterolemii zwiększone jest także u pacjentów przyjmujących określone leki (np. doustne leki antykoncepcyjne) oraz chorujących na m.in. cukrzycę, niedoczynność tarczycy, lub też zespół nerczycowy.
Jakie są skutki zbyt wysokiego poziomu cholesterolu?
Wysoki poziom cholesterolu we krwi jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju wielu licznych chorób, szczególnie tych dotyczących serca oraz naczyń krwionośnych.
Wysokie stężenie „złego” cholesterolu we krwi, może prowadzić do rozwoju tzw. blaszek miażdżycowych – patologicznych zmian zlokalizowanych w ścianach tętnic, które prowadzą do zmniejszenia ich światła, utrudniając tym samym przepływ krwi.
Przy zaawansowanej miażdżycy może dochodzić do pękania blaszek i powstawania zatorów w żyłach, co skutkuje niedokrwieniem określonych narządów (udaru mózgu, zawału mięśnia sercowego, itp.). Stany te stanowią bezpośrednie zagrożenie życia. W przypadku braku odpowiednio szybko wdrożonego leczenia specjalistycznego mogą one prowadzić do zgonu pacjenta lub przewlekłego, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Warto pamiętać, że regularne badania kontrolne są podstawą właściwego dbania o zdrowie. Badanie cholesterolu we krwi zalecane jest wszystkim osobom dorosłym, niemniej jednak szczególnie tym, u których występują czynniki ryzyka takie jak:
- obciążenie rodzinne;
- siedzący tryb życia;
- przewlekły stres;
- nadwaga;
- otyłość;
- cukrzyca;
- nieprawidłowa dieta;
- palenie papierosów.
Dieta na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi
Stosowana przez nas dieta ma ogromny wpływ na poziom cholesterolu w naszej krwi. Dzięki temu, w wielu przypadkach możliwe jest skuteczne kontrolowanie jego poziomu przez zmianę nawyków żywieniowych oraz behawioralnych.
Co więc jest ważne w takiej diecie? Przede wszystkim chodzi o ograniczenie tłuszczów nasyconych oraz zamianę ich na tłuszcze nienasycone. Można również zamienić w diecie mięso czerwone na białe, unikać produktów bogatych w tłuszcze, często spożywać owoce i warzywa, włączyć do diety ryby morskie czy unikać spożywania żywności wysoko przetworzonej (fast foody, gotowe ciasta, itp.).
Podczas dostosowywania diety ograniczającej poziom cholesterolu we krwi ważne jest również uwzględnienie odpowiedniej ilości błonnika oraz ograniczenie spożywanych soli.
Jeżeli nie jesteśmy w stanie samodzielne dostosować diety, warto udać się do dietetyka, który profesjonalnie dobierze jadłospis pod indywidualne potrzeby danej osoby.