Szybki kontakt

    Zioła w łagodzeniu i profilaktyce boreliozy 

    CZĘŚĆ I – BORELIOZA OBJAWY I KOINFEKCJE

    Czym jest borelioza?

    Według definicji podanej przez Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych borelioza z Lyme jest wielonarządową chorobą powodowaną przez krętki bakterii Borrelia burgdorferi sensu lato (w Polsce to B. burgdorferi, B. garinii, B. afzelii), której obraz kliniczny wiąże się z zajęciem skóry, stawów, układu nerwowego i serca.

     

    Jak można się nią zarazić?

    Zakażenie wywołują krętki Borrelia burgdorferi, które przedostają się do ludzkiego organizmu po wkłuciu/wkleszczeniu kleszcza wraz z jego śliną lub wymiocinami. Na świecie znanych jest około 900 gatunków kleszczy, zaliczanych do 3 rodzin, wśród których wyróżnia się kleszcze miękkie (rodzina obrzeżkowatych) oraz kleszcze twarde (rodziny kleszczowatych i Nuttalliellidae). Wszystkie gatunki są pasożytami zewnętrznymi kręgowców i nosicielami wielu groźnych chorób bakteryjnych, wirusowych i pierwotniakowych (m.in. boreliozy, anaplazmozy, gorączki Q i in.). W roznoszeniu chorób zakaźnych wśród ludzi kleszcze zajmują drugie miejsce po komarach, a w przypadku zwierząt zarówno hodowlanych, jak i wolnożyjących pierwsze. Na terenie Polski żyje około 19 gatunków (wg innych źródeł 21), a każdego roku dziesiątki tysięcy osób ulega zakażeniu. Statystyki prowadzone w naszym kraju wskazują, że rocznie występuje około 40 tys. potwierdzonych i ponad 100 niepotwierdzonych zakażeń.

    Kleszcze łatwo adaptują się do otoczenia. Należą do rzędu pajęczaków, podgromady roztoczy. W cyklu rozwojowym tych pasożytów występują kolejno: jajo, larwa, nimfa i owad dorosły. Zaopatrzone są w 4 pary (u nimf i osobników dorosłych) lub 3 pary (u larw) odnóży. Stopy 1 pary wyposażone są w narząd Hallera, który pozwala wykryć żywiciela. Podobnie jak komary żywią się krwią. Wszystkie stadia rozwojowe kleszcza mogą zakażać borelioza i jej koinfekcjami, pod warunkiem, że są zakażone. Po wkłuciu/wkleszczeniu mogą pozostać przytwierdzone do swojego żywiciela od kilku godzin do 15 dni.

     

    Jakie objawy towarzyszą boreliozie?

    Objawy boreliozy są bardzo różnorodne. Ograniczę się do omówienia sześciu najważniejszych. Najczęściej występującym objawem jest tzw. rumień wędrujący (EM- erythema migrans) często informujący nas o ukąszeniu i ułatwiający rozpoznanie. Nazywany jest także rumieniem pełzającym ze wzglądu na zaczerwienienie rozchodzące się obwodowo wokół miejsca wkłucia. Pojawia się od 1 do 3 tygodni od momentu wkłucia kleszcza, ale może wystąpić nawet po 3 miesiącach. Początkowo ma formę plamy, która powiększa się wykazując centralne przejaśnienie. Postacie nietypowe posiadają nieregularny kształt lub cechy krwotoczne. Mogą także wystąpić dodatkowe objawy, takie jak świąd skóry czy powiększenie węzłów chłonnych w okolicy zmiany. Rzadko towarzyszy im ból głowy, gorączka czy bóle mięśniowo-stawowe.

    Objawem występującym u mniej niż 1% zakażonych jest pojawienie się Borrelial lymphocytoma (BL) czyli pojedynczego, sino-czerwonego, niebolesnego guzka (o średnicy około 5mm), zlokalizowanego najczęściej na małżowinie usznej, mosznie lub brodawkach sutkowych.

    U osób w podeszłym wieku, a w szczególności u kobiet, objawem występującym najczęściej po wielu latach od momentu zakażenia jest przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn (ACAacrodermatitis chronica  atrophicans). Ujawnia się w postaci czerwonych zmian początkowo z cechami obrzęku zapalnego, a następnie zaniku skóry.

    Kolejnym objawem jest zapalenie stawów (LA – Lyme arthritis), które może przebiegać w formie różnych postaci klinicznych, czyli wędrujących bóli kości, stawów, mięśni i ścięgien, nawracających bóli kostnych i stawowych lub nawracającego zapalenia stawów, czy też przewlekłego zapalenia stawów.

    Borelioza może także wywołać zapalenie mięśnia sercowego (LC – Lyme carditis), które często stwierdzane jest przypadkowo, w trakcie badań ogólnych. Zaburzenia czynności serca ustępują najczęściej po kilku tygodniach, a jedynie u 5% osób chorych cofają się wolniej.

    Bardzo groźnym objawem jest neuroborelioza. Uważa się, że we wczesnym stadium może przebiegać jako porażenie nerwów czaszkowych, porażenie korzeni nerwowych, czy też limfocytowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. W późnym stadium może przebiegać jako zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego, neuropatia obwodowa, lub przewlekła encefalopatia z upośledzeniem pamięci, koncentracji, rozdrażnieniem, a nawet zmianami osobowości. 

     

    Co to są koinfekcje?

    Podczas jednego wkleszczenia/wkłucia kleszcze przenoszą nie tylko krętki Borreli, ale wiele innych bakterii, pierwotniaków, wirusów i grzybów powodujących szereg groźnych chorób nazwanych koinfekcjami boleriozy. Do najczęściej występujących koinfekcji przeniesionych przez kleszcze zalicza się babeszjozę powodowaną przez pierwotniaki Babesia, która występuje u 66% chorych na boreliozę, bartonellozę występującą u wszystkich zakażonych osób a wywołaną przez bakterie gram-ujemne Bartonella, anaplazmozę granulocytarną powodowaną przez bakterie Anaplasma oraz riketsjozę wywoływaną przez bakterie Riketsje. Oprócz tego z boreliozą mogą współwystępować choroby przeniesione inną drogą niż przez kleszcze takie jak: mykoplasmoza – powodowana przez bakterie Mycoplasma, która występuje u 50 – 70% osób chorych na boleriozę, chlamydiozę wywoływaną przez bakterie Chlamydia, czy toksoplazmozę występującą u 50-70% populacji a powodowaną przez pierwotniaki Toxoplasma i wiele innych chorób. Na koinfekcje nie zawsze działają antybiotyki stosowane na boreliozę, dlatego często poza leczeniem podstawowym podawane są zioła, zwłaszcza w formie mieszanek.

     

    Elżbieta Pisulewska – prof. dr hab. nauk rolniczych, wykłada w Krakowskiej Wyższej Szkole Promocji Zdrowia na kierunkach Kosmetologia i Dietetyka oraz Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie, na kierunku Zielarstwo. Prowadzi także warsztaty Tajemnice ziół w Benedyktyńskim Instytucie Kultury – Chronić dobro oraz wykłady na studiach podyplomowych na Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie. Autorka lub współautorka książek dotyczących uprawy roślin, składu chemicznego części użytkowych oraz działania substancji biologicznie czynnych zawartych w roślinach uprawnych i ziołach.

     

    Literatura:

    1. Bae K., Pyee Nowy proces masowej produkcji resweratrolu (I): Analiza zawartości resweratrolu i profilu ekspresji genu kodującego syntetazę Resweratrol w Polygonum cuspidatum. Różne tkanki Sieb. i Zucc. Postęp Inżynierii Żywności, tom.8, nr 4,2004: 272-275.
    2. Buhner S.H. Leczenie boleriozy, naturalne leczenie boleriozy i jej koinfekcji – chlamydiozy oraz riketsjoz z grupy gorączki plamistej. Wyd. II, Magiczny ogród 2021.
    3. Burgdorfer, Barbour AG., HayesSF., Benach JL., Grunwaldt DT., Davis JP. Lyme disease-a tick-borne spirochetosis?. Science, 216(4552), 1982: 1317–1319,  DOI10.1126/science.7043737PMID7043737.
    4. Burns J., Yokota T., Ashihara H., Lean M., Crozier A. Pokarmy roślinne i ziołowe źródła resweratrolu. Agric. Chemia Spożywcza, 2002 t. 50.
    5. Cheng AC, Jian CB, Huang YT. Induction of apoptosis by Uncaria tomentosa through reactive oxygen species production, cytochrome c release, and caspases activation in human leukemia cells. Food Chem Toxicol 2007; 45: 2206-18.
    6. DYREKTYWA KOMISJI  2010/51/UE z dnia  11  sierpnia  2010  r. zmieniająca  dyrektywę  98/8/WE  Parlamentu  Europejskiego  i  Rady  w  celu  włączenia  N,N-dietylo-meta-toluamidu  jako  substancji  czynnej  do  załącznika  I  do  tej  dyrektywy
    7. Gliniewicz, A. Borecka, M. Przygodzka, E. Mikulak,Wrażliwość kleszczy Dermacentor reticulatus na repelenty zawierające różne substancje aktywne, PRZEGL EPIDEMIOL 2019;73(1): 117-125)
    8. Flisiak R., Pancewicz S. Diagnostyka i leczenie Boleriozy z Lyme – zalecenia PTEiLCZ
    9. Heitzmann ME, Neto CC, Winiarz E et al. Ethnobotany, phytochemistry and pharmacology of Uncaria (Rubiaceae); Phytochem 2005 66:5-29.
    10. Karłowicz-Bodalska K., Han T. Uncaria tomentosa (Willd.) DC (vilcacora) – chemizm i właściwości biologiczne. Postępy fitoterapii, 2008, 2: 81-89.
    11. Pisulewska E., Andrzejewska J. Adaptogeny a odporność organizmu. Wyd. SzpalankaLab, Kraków 2021, 176.
    12. R Targeting Apoptosis Pathways in Cancer with Alantolactone and Isoalantolactone
    13. Zajkowska J. Objawy oraz leczenie najczęstszych postaci boleriozy z Lyme. W: Vademecum wybranych chorób odzwierzęcych w środowisku leśnym. Poznań 2012