Skarby ukryte w buraku ćwikłowym
Beta vulgaris L. to bogactwo sacharozy (cukru trzcinowego, buraczanego), który chemicznie stanowi połączenie D-glukozy z β-D-fruktofuranozą. W jego skład wchodzą także arabinoza, maltoza, czerwono-fioletowe barwniki (betacyjaniny), należące do grupy betalain (betanidyna i betanina), a także alantoina, aminokwasy, sole mineralne, witaminy (A, B1, B2, B6 i C). Burak ćwikłowy to również źródło wielu minerałów m.in. potasu, żelaza, sodu, manganu, fosforu czy cynku. W swoim składzie zawiera też kwasy organiczne, saponiny, foliany i błonnik pokarmowy. Występujące w buraku w postaci glikozydów czerwono-fioletowe barwniki azotowe to m.in. betanina i jej substancje pokrewne,. W przemyśle spożywczym betanina inaczej zwana czerwienią buraczaną (E162) stosowana jest jako barwnik spożywczy.
Domowe „leki” z buraka.
Wyciśnięty sok ze świeżego korzenia buraka podobnie jak i sok z kiszonych buraków działa wspomagająco w leczeniu wielu chorób. Jednak wszystko powinniśmy stosować z umiarem. Duże ilości czystego soku ze świeżych buraków, szklanka kilka razy dziennie, u niektórych z nas może wywoływać mdłości i lekkie zaburzenia gastryczne. Dlatego powszechnie wiadomo, że czysty sok należy mieszać z sokami z innych warzyw i owoców np. jabłek, marchwi, selera, kapusty, rzadziej rzepy lub kalarepy.
Bogactwo witamin i minerałów, które zawiera burak jest sprzymierzeńcem naszego zdrowia między innymi w chorobach krwi tj. anemia, małopłytkowość czy białaczka. Soki i inne przetwory pite regularnie, wykazują potwierdzone działanie w regulacji kwasowości żołądka i chorób związanych z tym zaburzeniem (nadkwaśność, wrzody).
Choroby żołądka i jelit, osłabienie odporności, alergie, choroby skóry i nowotwory mają swój początek w zaburzeniu flory bakteryjnej. Bakterie patogenne jak: Enterobacter cloacea. Escherichia coli, Pseudomonas, Flavobacterium, Bacillus subtilis oraz grzyby Debaryomyces, Pichia, Endomycopsis i Candida albicans to najczęściej zamieszkujące nasze jelita drobnoustroje. Kiedy przez stres, złe trawienie, antybiotyki czy spożywanie żywności z fast foodów, następuje osłabienia naszej „dobrej” flory bakteryjnej dochodzi do kaskady zmian m.in. osłabienia odporności i nieszczelności jelit oraz zaburzenia równowagi flory bakteryjnej w jelitach. Zmiany te, mogą prowadzić do na pozór niegroźnego stanu. Jednak bakterie patogenne stają się coraz bardziej zjadliwe i zaborcze, a przenikając do krwioobiegu przez osłabione i nieszczelne jelito sieją spustoszenie w organizmie człowieka wywołując choroby nerek, serca, płuc oraz alergie, co często kończy się hospitalizacją i trwałymi powikłaniami. Przywrócenie równowagi kwasowo – zasadowej żołądka poprawia trawienie i wchłanianie treści pokarmowej w jelicie cienkim i grubym. Normalizacja tych czynności przekłada się na wzrost prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego. Poprawia się wchłanianie substancji odżywczych, w tym witamin i minerałów, a właściwa flora bakteryjna i szczelne jelita to oznaka dobrej kondycji układu immunologicznego i oznacza dobrą odporność na wirusy, bakterie i grzyby.
Obecna wiedza potwierdza jak ważne jest, aby dbać o jelita, które określa się mianem „mózgu trzewnego”. Fakt ten wynika ze zdolności samoregulacji w funkcjonowaniu jelit. Warto pamiętać, że zdrowe jelita to zdrowy cały organizm.
Picie soku z buraka dostarcza nie tylko cukru i błonnika, ale również innych substancji odżywczych np. betainy, która zwiększa przyswajalność tlenu przez komórki, a to poprawia wydolność serca, reguluje ciśnienie i krążenie krwi, zwiększa wydolność mięśniową, a dodatkowo działa antynowotworowo. Betaina wykazuje także zdolność hamowania rozwoju patologicznej flory bakteryjnej.
Błonnik, który dziennie powinniśmy spożywać w ilości od 20 do 40 g, poprawia perystaltykę jelit i przyspiesza pasaż jelitowy, oczyszcza z toksyn, zmniejsza poziom cholesterolu i zapobiega chorobom jelit. Zauważono, że poprawnie funkcjonujące jelita i znormalizowana flora bakteryjna ma istotny wpływ na osteopenię i osteoporozę, zmniejsza także objawy dolegliwości okresu przekwitania u kobiet (nadpobudliwość, zlewne poty, kołatanie serca, zaburzenia snu).
Wiele publikacji naukowych wskazuje ważną rolę w profilaktyce przeciwnowotworowej, którą zawdzięczamy zawartej w buraku allantoinie oraz witaminom A i C. Przyjmowanie soku z buraka lub innych postaci i preparatów z buraka w czasie terapii przeciwnowotworowej (chemioterapii i radioterapii) korzystnie wpływa na zmniejszenie skutków ubocznych terapii, takich jak mdłości, pękające naczynia krwionośne, osłabienie czy poparzenia itp.
Leczyć się burakiem czy jeść buraka, stawiamy często pytanie?
Odpowiedź jest jedna, jedząc wartościowe produkty leczymy się!. Burak cenimy za jego walory smakowe zarówno części naziemnej (liści) jak i podziemnej (korzenia). Warzywo jest smaczne, zdrowe i pasuje, jako dodatek do wielu potraw, a stosowany sauté podkreśla kolor i smak dań.
Niskokaloryczność buraka podnosi jego wartość i zapotrzebowanie w diecie. W 100 g korzenia buraczanego mamy zaledwie 43 kalorie oraz paletę witamin, antocyjanów i błonnika. To atuty zdrowej żywności, którą możemy spożywać na surowo, gotowaną lub kiszoną. Zatem spożywanie w różnych postaciach produktów z buraka podobnie jak i innych warzyw to zdrowa i naturalna dieta.
W okresie zimowym często produkty surowe zastępujemy kiszonymi. Dzięki fermentacji opartej o prebiotyczne szczepy bakterii kiszonki przyjmowane systematycznie regulują i normalizują florę naszych jelit. Coraz więcej osób wykazuje nietolerancję laktozy i alergię pokarmową, przez co pozbawieni są dostępu do wielu ważnych produktów w tym produktów mlecznych. Możemy je zastąpić produktami roślinnymi o podobnej lub nierzadko lepszej wartości odżywczej, które wykazują pozytywny wpływ na florę bakteryjną. Proces leczenia i normalizacji dolnego odcinka przewodu pokarmowego u wielu zdrowych osób przebiega w sposób powolny, a u przewlekle chorych i przyjmujących leki obniżające pH żołądka proces ten jest znacznie dłuższy. Proces zdrowienia organizmu trwa często wiele miesięcy, a nawet lat. Efektem poprawy często jest regulacja perystaltyki, stabilizacja i aktywizacja układu immunologicznego, cofanie się alergii i chorób skóry, wzrost tężyzny i wydolności układu naczyniowego w tym lepsze ukrwienie mózgu.
Pijąc soki i jedząc inne przetwory z Beta vulgaris var. Esculenta leczymy się i wspomagamy nasze zdrowie. Należy jednak pamiętać, że właściwości buraka nie są wskazane w diecie cukrzycowej i w diecie dla niskociśnieniowców.
Zatem burak ćwikłowy podawany w różnych postaciach śmiało możemy zaliczyć do zdrowej żywności, która dostarcza wielu cennych składników. Korzystajmy więc z darów natury i pijmy sok z buraka oraz jedzmy go pod każdą postacią. Na zdrowie!
Grzegorz Ścieranka
Brat Jan z Dukli OH
Student KPU Krosno kierunek Zielarstwo, technik farmacji, zielarz i fioterapeuta
Członek Polskiego Towarzystwa Zielarzy i Fitoterapeutów w Krośnie